Dari sudut makanan pula,tradisi berzaman masyarakat Kedayan ialah masakan Daging Rebus Kedayan, Ayam masak Kedayan, Pais ikan, Salai Berubut, Sambal Tahai, Tarap muda masak lemak, Nasi Kebuli, dan banyak lagi. Masakan-masakan ini merupakan masakan asli dan agak berbeza daripada masakan masyarakat Melayu yang lain walaupun ianya menggunakan bahan dan resepi yang hampir serupa. Selain itu terdapat juga masakan dari tumbuhan hutan yang dimasak seperti humbut hanibung (umbut nibung) atau humbut piasau(kelapa) yang disapak (digaul) dengan ikan masin begitu menyelerakan semasa makan tangah hari.Begitu juga halnya dengan kuih-kuih tradisional orang Kedayan lebih popular dengan bingka dadak kubal chacha, gatas, wajik, kuripit ubi kayu, kelupis, pinyaram, kuih cincin, bahaulu, sasagun, dan jelurut.
Kesenian.
Masyarakat Sabah sememangnya terkenal sebagai salah satu etnik yang kaya dengan seni budaya yang tersendiri. Antara seni budaya masyarakat Kedayan Sabah ialah tarian, muzik, kraf tangan, anyaman, pertahanan diri, pertukangan, ukiran, dan binaan.
Anding ialah satu-satunya tarian tradisi kaum Kedayan yang sehingga kini masih lagi diwarisi dan dipersembahkan. Tidak mempunyai makna khusus pada perkataan anding, namun tarian ini agak popular dalam era 50-an. Dua Kampung yang terkenal dan masih lagi mewarisi tarian Anding ini ialah Kampung Ulu Sipitang dan Kampung Luagan di daerah Sipitang. Beberapa tahun lepas tarian ini telah diangkat semula untuk diketengahkan bagi generasi muda mempelajarinya melalui Persatuan Kedayan Sabah.
Bagi irama lagu, kaum Kedayan ini juga mempunyai lagu-lagu tersendiri yang dinyanyikan oleh penyanyi kaum Kedayan dengan menggunakan bahasa Kedayan seperti Baju Kabaya, Baju Kuung, Cam Cambi, Daun Sadaman, Hujan Baai-Baai, dan Papan Manjungkat[1][9]. Selain itu juga masyarakat Kedayan ini terkenal dengan nyanyian lagu nasyid, bergambus, tarian zapin dan joget.
Gambus merupakan antara alat muzik tradisional yang kian popular di kalangan suku kaum Kedayan. Pada kebiasaanya gambus ini dimainkan semasa majlis keramaian seperti perkahwinan dan juga menyambut tetamu yang terhormat.
Bahan untuk membuat gambus biasanya pembuat gambus akan memilih dan mengambil kayu yang sesuai seperti kayu Santul, kayu Bulayon, dan kayu Limpadok (Bahasa Kedayan) . Jenis kayu ini sangat sesuai dan ia sudah teruji sebagai kayu yang sangat sesuai untuk membuat gambus.
Cerita gambus ini dipercayai berasal daripada sepasang suami isteri, di mana kedua-dua pasangan ini tidak sehaluan kerana dipaksa berkahwin, terutama si suami. Bagi si isteri pula amat sayang dengan suaminya sehingga di mana saja suaminya pergi si isteri ikut sama. Dengan kasih sayang yang ditunjukkan oleh si isteri terhadap suaminya, setiap kali tidur si isteri memeluk suaminya kerana takut ditinggalkan. Bagaimanapun perbuatan si isteri itu hanya sia-sia sahaja, kerana apabila si isteri sedar dari tidur keesokan paginya dia bukan pula memeluk suaminya, tetapi memeluk sebatang kayu.
Oleh kerana cinta kasihnya terhadap suaminya, maka si isteri telah mengukir kayu tersebut serupa bentuk badan suaminya dan telah dinamakan gambus. Ekoran dari itu, gambus hingga kini menjadi kebanggan dan muzik yang popular, khususnya di kalangan suku kaum Kedayan di Kampung Lingkungan Weston, Beaufort, Sabah.[2][10]
Masyarakat Kedayan ini mempunyai banyak permainan tradisi seperti bermain kuhit iaitu sejenis permainan menggunakan tempurung kelapa yang ditebuk ditengah-tengah dan dimainkan secara menggolek dengan menggunakan dua belah kaki. Permainan ayng lebih popular pula ialah permainan gasing. Permainan ini menjadi permainan tradisi yang dimainkan secara rasmi pada setiap tahun di Sipitang Sabah.
Kraftangan yang lain ialah pembuatan kikik (layang-layang) , bagalau
Hasil pertukangan kayu orang Kedayan ialah keupayaan mereka membuat gubang (sejenis sampan), perahu nelayan, alat membajak sawah dan banyak lagi ukiran kayu yang kreatif. Kraftangan kayu yang lain terdapat juga berberapa hasil rekabentuk seperti rempana (rebana;kompang), dan baduk. Selain itu juga terdapat beberapa hasil ukiran tangan pada barang-barang kemas dan tembaga. Begitu juga dengan ukiran pada senjata seperti keris yang mempunyai daya kreativiti asli masyarakat Kedayan.
Kraftangan lain yang juga dihasilkan oleh masyarakat ini ialah seperti anyaman peralatan kegunaan dapur seperti membuat nyiru dan ayagan (alat untuk mengayak beras dan padi), bubu dan siyut (alat dibuat daripada buluh untuk menangkap ikan), belatak dan talaya.
Bentuk binaan rumah kaum Kedayan dipengaruhi oleh masyarakat Melayu Brunei dan kebudayaan setempat. Biasanya rumah masyarakat ini berkonsepkan rumah balah bubung (belah bumbung). Ianya terbahagi kepada tiga bahagian iaitu pantaran (luar rumah), langgar (ruang tamu) dan dapur. Begitu pun rumah Kedayan tradisional begitu ringkas, bertiangkan kayu yang ala kadar besarnya, berlantaikan buluh, beratapkan daun nipah, untuk mencantum dari tiang ke atap, tiada sebilah paku yang digunakan, semuanya menggunakan lilitan dan ikatan rotan mahupun akar. Antara jenis ikatan yang digunakan ialah ikatan angit, ikatan tindih, ikatan tapak pelanduk dan ikatan genggam ambuk.
Nama-nama lantai dan rangka rumah hingga ke atap antaranya; sangka(r) tiang belakang, sangka(r) tap balaai, suga-suga, kasau, tetaban, penyucuk, gelagaa(r) laas, bumbung dan atap.
Bagi kebanyakan alat muzik masyarakat bumiputera Sabah pula diperbuat daripada buluh. Terdapat pelbagai jenis alat muzik yang dicipta.Penciptaan alat muzik ini menunjukkan masyarakat Sabah mempunyai kemahiran dan keunikannya yang tersendiri.
Bagi masyarakat Kedayan, Kulintangan Kayu Sadaman ialah sejenis alat muzik tradisional yang paling popular. Biasanya kulintangan ini dimainkan oleh tiga atau empat orang pemain, dan dimainkan semasa majlis perkahwinan, menyambut tetamu, dan juga majlis keramaian suku kaum Kedayan. Alat muzik ini pada keseluruhannya diperbuat sepenuhnya daripada kayu Sadaman.[3][11]
Dari sudut pertahanan diri, kaum Kedayan juga turut mewarisi seni persilatan.
💕💕💕💕💕
ReplyDelete